ΠΡΟΣΕΥΧΗ
Η προσευχή είναι η νοερή επικοινωνία και προσωπική μας συνομιλία με το Θεό, κατά την οποία, παράλληλα με τη δοξολογία και ευχαριστία που απευθύνουμε σ’ Αυτόν, ζητάμε και την εκπλήρωση ορισμένων αιτημάτων μας.
Η προσευχή: είναι για μας μεγάλο δώρο, αφού μπορούμε να μιλάμε όποτε θέλουμε με το Θεό.
Είναι μια ψηλάφηση του Θεού ή των Αγίων.
Δε μιλάμε με φαντάσματα.
Γι’ αυτό και πρέπει να γίνεται σε ήσυχο μέρος, έτσι ώστε να έχουμε αυτοσυγκέντρωση. Πρέπει να συναισθανόμαστε ότι θα μιλήσουμε με τον ίδιο το Θεό.
Γράφει ο Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος:
΄΄ Προσφέρουμε δεκάδες λόγια κι όταν τελειώνει η προσευχή δεν ξέρουμε τι είπαμε. Το σώμα είναι εδώ, ο νους είναι έξω. Μπαίνουμε στο ναό για προσευχή και όταν βγαίνουμε δεν θυμόμαστε τίποτα. Τα χείλη κινούνται, αλλά η ακοή μας δεν ακούει.΄΄
Βέβαια η περισυλλογή και η ανάβαση του νου προς το Θεό δεν είναι κάτι που επιτυγχάνεται τόσο εύκολα. Χρειάζεται συνεχής προσπάθεια για να μπορεί κάθε μας προσευχή να είναι καλύτερη από την προηγούμενη.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ
Πολλοί υποστηρίζουν πως εφόσον μπορούμε να συνομιλούμε με το Θεό παντού και όποτε θέλουμε, δε χρειάζεται να πηγαίνουμε στη Θ.Λειτουργία. Η αλήθεια, όμως, είναι πως η Θ. Λειτουργία και όλες οι κοινές λειτουργικές προσευχές μας μαθαίνουν και μας καθοδηγούν στην ατομική μας προσευχή.
Η Θ. Λειτουργία είναι τι πιο μεγάλο σχολείο προσευχής.
Εκεί μαθαίνουμε πως: – να δοξολογούμε το Θεό για τη Δημιουργία (ΔΟΞΟΛΟΓΙΑ)
– να Τον ευχαριστούμε για τις μικρές και μεγάλες Του ευεργεσίες (ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ)
– να Τον παρακαλούμε για όλα τα θέματα της ζωής μας (ΙΚΕΣΙΑ) με σωστό και θεολογικό τρόπο ( εφόσον χρησιμοποιούμε τα σοφά λόγια των Πατέρων της Εκκλησίας ) χωρίς να ζητάμε ανόητα πράγματα που αφορούν αποκλειστικά το δικό μας όφελος.
Με τη Θ. Λατρεία: – συνδεόμαστε με όλη την Παράδοση της Εκκλησίας εφόσον προσευχόμαστε στον ίδιο τόπο και με τα ίδια λόγια που προσευχήθηκαν οι Πατέρες μας και όλες οι προηγούμενες γενιές.
–επικοινωνούμε με τους γύρω μας και αισθανόμαστε πως όλοι έχουμε κοινούς στόχους στη ζωή. Δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε πως μπορούμε να επικοινωνήσουμε με το Θεό αν δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε πρώτα με το συνάνθρωπό μας.
Επειδή, λοιπόν, τα πλεονεκτήματα της Λατρευτικής Προσευχής είναι πολλά και επειδή ο άνθρωπος δεν θα βρει μόνος του ποτέ λύση στο πρόβλημα τι πρέπει να λέει στις προσευχές του, η Εκκλησία μας συνιστά κάποιες ακολουθίες που μπορούμε να τις λέμε και στα σπίτια μας:
Πρωί : Πρωινή προσευχή ή Ακολουθία του Όρθρου
Μεσημέρι : Προσευχή προ του φαγητού
Προσευχή μετά το φαγητό
Βράδυ : Προσευχή προ του δείπνου
Προσευχή μετά το δείπνο
Ακολουθία Μικρού Αποδείπνου
Κάποιοι συνηθίζουν να διαβάζουν περιστασιακά και τις εξής ακολουθίες: – Ακολουθία του Εσπερινού
– Χαιρετισμοί της Θεοτόκου
– Μικρή Παράκληση στην Παναγία
– Μεγάλη Παράκληση στην Παναγία
– Παρακλήσεις σε διάφορους Αγίους
– Ακολουθία Θείας Μετάληψης ( πριν τη Θ. Κοινωνία )
– Ευχαριστία μετά τη Θεία Μετάληψη ( μετά τη Θ. Κοινωνία )
Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ
Το ΄΄ Πάτερ ημών΄΄ είναι η πιο γλυκιά και περιεκτική προσευχή. Είναι απλή, κατανοητή σε όλους και εξαντλεί όλα τα αιτήματα που μπορεί να απευθύνει ο άνθρωπος στο Θεό. Την έφτιαξε ο ίδιος ο Χριστός και μας την προσέφερε σαν δώρο. Είναι λοιπόν θεοπαράδοτη και γεμάτη θεία σοφία.
Όταν διαβάζεις το Ευαγγέλιο, ο Θεός μιλάει σε σένα.
Όταν προσεύχεσαι, εσύ μιλάς στο Θεό.
Όταν λες το ΄΄ Πάτερ ημών΄΄ εσύ μιλάς στο Θεό` και ο Θεός μιλάει σε σένα.
Αγ. Αυγουστίνος
Δόξα του Θεού είναι ο άνθρωπος ο ζωντανός. Και ΄΄ ζωντανός ΄΄ άνθρωπος είναι μόνο εκείνος, που στρέφει τα μάτια του προς το Θεό.
Αγ. Ειρηναίος
Γιατί να προσεύχομαι;
Το κείμενο αυτό θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε την αξία της προσευχής , την ανάγκη της προσευχής , τα αποτελέσματα της προσευχής, την δύναμη της προσευχής, τον κόπο της προσευχής, τον γνήσιο τρόπο προσευχής, την χαρά της προσευχής.
Ας προσέξουμε κάποιες αλήθειες που θα θεμελιώσουν το κείμενό μας.
1.Ο ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΩΠΟ ΚΑΙ ΟΧΙ ΔΥΝΑΜΗ
2.Ο ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ
3.ΚΑΝΕΝΑΣ ΔΕΝ ΜΟΙΑΖΕΙ ΣΤΟΝ ΘΕΟ
4.Ο ΘΕΟΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Ο ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ ΤΗΣ ΧΑΡΑΣ ΣΟΥ
5.Ο ΘΕΟΣ ΝΟΙΑΖΕΤΑΙ ΓΙΑ ΣΕΝΑ ΚΑΘΕ ΣΤΙΓΜΗ
Οι αλήθειες αυτές θα καταρρίψουν κάθε μύθο που είχες στο νού σου σχετικά με τον Θεό. Μαθαίνοντας αυτές τις αλήθειες δεν θα τον αποφεύγεις αλλά ΘΑ ΤΟΝ ΑΓΑΠΑΣ.
Κάποτε ο Ιησούς προσευχόταν και όταν τελείωσε, ένας από τους μαθητές Tου του είπε: “Κύριε δίδαξε μας πώς να προσευχόμαστε, μίλησέ μας για την προσευχή”.. Και ο Ιησούς τους δίδαξε , τους μίλησε και έγινε το πιο θαυμαστό παράδειγμα προσευχής.
Πολλά νέα παιδιά δυστυχώς έχουν λανθασμένη εικόνα για την προσευχή. Την θεωρούν κάτι βαρετό , κάτι που θα τους κάνει να χάσουν από το χρόνο τους, κάτι πολύ “θρησκευτικό”, κάτι που δεν το χρειάζονται στην καθημερινή ζωή τους..
Είναι αλήθεια αυτό? Μήπως έχουν παρεξηγήσει οι νέοι την έννοια της προσευχής?
Μήπως χάνουν αναρίθμητες ευλογίες και καταπληκτικές εμπειρίες, επειδή δεν συνηθίζουν να μιλάνε κάθε μέρα με τον Θεό?
Μήπως χάνουν αναρίθμητες ευλογίες και καταπληκτικές εμπειρίες, επειδή δεν συνηθίζουν να μιλάνε κάθε μέρα με τον Θεό?
Θα ψάξουμε στην Καινή Διαθήκη για απαντήσεις σχετικά με το : γιατί να προσεύχομαι.
1. Γιατί η προσευχή με βοηθάει να γνωρίσω τον Θεό ΠΑΤΕΡΑ ΕΦΕΣΙΟΥΣ 1:17
2. Γιατί η προσευχή με φωτίζει και βλέπω το κάλεσμα του Θεού στην ζωή μου, καθώς και τα μελλοντικά αγαθά, την πλούσια κληρονομιά και την δύναμη που ενεργεί μέσα από την πίστη μας.
ΕΦΕΣΙΟΥΣ 1:18-19
3. Γιατί η προσευχή με δυναμώνει στον εσωτερικό άνθρωπο, και με βοηθάει να γνωρίσω την αγάπη του Θεού, που είναι τέλεια.
ΕΦΕΣΙΟΥΣ 3:16-19
4. Γιατί η προσευχή με βοηθάει όταν κακοπαθώ , όταν βρίσκομαι σε δύσκολη κατάσταση.
ΙΑΚΩΒΟΥ 5:13
5. Γιατί η προσευχή με βοηθάει να ζητάω , να παίρνω , και να γεμίζω πλήρη χαρά.
ΙΩΑΝΝΗΣ 16:23-24
6. Γιατί με την προσευχή καταλαβαίνω ότι ο Θεός με ακούει.
Α’.ΙΩΑΝΝΟΥ 5:14-15
7. Γιατί με την προσευχή ευχαριστώ τον Θεό.
ΚΟΛΟΣΣΑΕΙΣ 1:3
8. Γιατί η προσευχή μου δίνει ειρήνη στην καρδιά και τις σκέψεις μου.
ΦΙΛΙΠΠΙΣΙΟΥΣ 4:16
9. Γιατί η προσευχή με πλημμυρίζει με Άγιο Πνεύμα και μου δίνει υπερφυσικό θάρρος.
ΠΡΑΞΕΙΣ 4:31
10. Γιατί η προσευχή με βοηθάει να εμπιστεύομαι καθημερινά τον Θεό.
ΜΑΤΘΑΙΟΣ 6:11
11. Γιατί η προσευχή με βοηθάει να ζώ στο θέλημα του Θεού.
ΜΑΤΘΑΙΟΣ 6:10
12. Γιατί η προσευχή με κρατάει άγρυπνο.
ΕΦΕΣΙΟΥΣ 6:18
13. Γιατί με την προσευχή νικάω τους πειρασμούς.
ΜΑΤΘΑΙΟΣ 26:41
14. Γιατί η προσευχή μας προστατεύει.
Β’.ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ 3:12
15. Γιατί η προσευχή σπάει δεσμά.
ΠΡΑΞΕΙΣ 16:26
16. Γιατί η προσευχή μας δίνει την ικανότητα να μιλάμε για τα καλά νέα του Ιησού χωρίς φόβο.
ΕΦΕΣΙΟΥΣ 6:19-20
17. Γιατί με την προσευχή τα αδύνατα γίνονται δυνατά.
ΜΑΤΘΑΙΟΣ 19:26
18. Γιατί οι προσευχές είναι πολύτιμες στον Ουρανό.
ΑΠΟΚΑΛΥΨΙΣ ΙΩΑΝΝΟΥ 5:8-9
Γιατί προσεύχομαι ...
β)
Γιατί η ζωή μου ολόκληρη βρίσκεται στα χέρια του Θεού. Γιατί με τη θέλησή Του υπάρχω, ζω και αναπνέω.
Γιατί η προσευχή είναι επικοινωνία με τον Θεό, με την υπέρτατη Αγάπη, μέσα από την οποία αντλώ δύναμη να ατενίζω το μέλλον με αισιοδοξία και να μοιράζω φωτεινά χαμόγελα γύρω μου.
Γιατί ο Θεός είναι ο φίλος μου ο αληθινός, που έγινε άνθρωπος και σταυρώθηκε για μένα! Και γι’ αυτό δεν πρόκειται να με αφήσει ποτέ μόνο!
Γιατί τον φίλο μου δεν τον ξεχνώ, αλλά κάθε μέρα, κάθε στιγμή, θέλω να είμαι κοντά Του και να ζω τη χαρά της κοινωνίας μαζί Του.
Γιατί τον φίλο μου δεν τον ξεχνώ, αλλά κάθε μέρα, κάθε στιγμή, θέλω να είμαι κοντά Του και να ζω τη χαρά της κοινωνίας μαζί Του.
Γιατί κοντά Του βρίσκω καταφύγιο στις τρικυμίες της ζωής, στήριγμα εκεί που όλα καταρρέουν, συμπαραστάτη στις στιγμές της μοναξιάς, αχτίδα φωτός στη μαύρη ομίχλη της απελπισίας…
Γιατί όταν χρειαστώ τη βοήθειά Του, βρίσκεται πάντα δίπλα μου, ακόμα και όταν νομίζω πως δεν με ακούει… Εκείνος όμως ρυθμίζει τα πάντα με τόση σοφία, για το δικό μου πνευματικό συμφέρον.
Γιατί νιώθω την ανάγκη καθημερινά να Τον ευχαριστώ που με διατηρεί υγιή και με σώας τας φρένας, που ζω σε μια κοινωνία ελεύθερη και ειρηνική, που έχω όποιο αγαθό επιθυμήσω… Δηλαδή, για τα αυτονόητα…
Γιατί ακόμα και αν ζούσα κάτω από αντίξοες συνθήκες, η προσευχή θα ήταν το στήριγμά μου, ο σύνδεσμός μου με την αληθινή Ζωή, με την πραγματική Δικαιοσύνη, με την ασάλευτη Αλήθεια, με την μόνη τροφή που μπορεί να θρέψει την καρδιά μου.
Γιατί έχω το προνόμιο να γνωρίζω τον αληθινό Θεό, που αποκαλύφθηκε στους ανθρώπους και δεν είναι δημιούργημα της ανθρώπινης φαντασίας ή διανόησης. Και αυτό με κάνει να νιώθω ξεχωριστός!
Γιατί είμαι πλασμένος να επιστρέφω σε Αυτόν την αγάπη που τόσο απλόχερα έχει σκορπίσει στον κόσμο.
Και αυτό το κάνω με τη ζωή μου ολόκληρη, αλλά πολύ περισσότερο με την προσευχή μου !
( Π.Χερουβείμ )
Η προσευχή με θυσία.
Α
Στις πρώτες σελίδες της Βίβλου βλέπουμε, μόλις αρχίζει η ιστορία του ανθρώπου έξω από τον παράδεισο, ο Αδάμ και η Εύα να συνευρίσκονται και ν’ αποκτούν τα πρώτα τους παιδιά, τον Κάιν και τον Άβελ. Η πρώτη πράξη από τη ζωή των παιδιών τους, που ιστορεί η Γραφή, είναι η θυσία που προσφέρουν στο Θεό. Η θυσία είναι προσευχή στην οποία προσφέρουμε και κάτι. Ζώα, καρπούς, λάδι, θυμίαμα, κερί και άλλα παρόμοια. Χωρίς κανένας να τους διδάξει, χωρίς κανένας να τους το επιβάλλει, τα παιδιά των πρωτοπλάστων προσεύχονται και προσφέρουν από μόνα τους θυσία. Κι αυτό συμβαίνει διότι η δημιουργία του ανθρώπου έχει θεϊκή προέλευση και συνεπώς εκ φύσεως ο άνθρωπος ρέπει προς το Θεό. Όπως είναι αδύνατο στον άνθρωπο να μη αναπνέει, να μη τρώει, να μη κοιμάται, να μη ξεκουράζεται, έτσι είναι αδύνατο να μη θρησκεύει. Μόνο από διαστροφή, ή μάλλον από υποκρισία, ο άνθρωπος αρνείται να θρησκεύσει.
Λοιπόν το πρώτο είδος προσευχής είναι αυτή η έμφυτη και αρχέγονη και προαιώνια ροπή του ανθρώπου προς το Θεό που καταλήγει σε προσευχή και θυσία. Από το απλό κεράκι μέχρι και το πιο ακριβό δώρο και αφιέρωμα. Βέβαια για τη Γραφή η πιο μεγάλη και σωστή θυσία είναι η απόλυτη υπακοή στο Θεό και στο θέλημά του.
Ας προσέξουμε ότι η θυσία, ανθρωπίνης επινοήσεως βέβαια, εμφανίζεται μετά τη πτώση του ανθρώπου. Μέσα στον παράδεισο η προσευχή των πρωτοπλάστων ήταν προσευχή δοξολογίας και ευχαριστίας και υπακοής προς το Θεό. Δεν υπήρχε τότε το «Κύριε ελέησον», γιατί ακριβώς δεν υπήρχε η ενοχή του ανθρώπου και η κατάνυξη. Η προσευχή των πρωτοπλάστων ήταν όπως η προσευχή του Χριστού στην Καινή Διαθήκη. Θυσία υπήρχε μόνο στη μορφή της υπακοής όπως προαναφέραμε. Αλλά δυστυχώς αυτή τη θυσία δεν την προσφέρανε μέχρι τέλους οι πρωτόπλαστοι, με αποτέλεσμα να συμβεί η πτώση και η έξοδος από τον παράδεισο και οι άνθρωποι να στραφούν σε δικές τους θυσίες-επινοήσεις αργότερα.
Κι όμως και στη μεταπτωτική θυσία-προσευχή εμφανίζεται μία διαφοροποίηση. Ο Κάιν -που είναι μια κουτοπόνηρη, εμπαθής, ιδιοτελής ψυχή- θρησκεύει μεν, αλλά προσφέρει στο Θεό τα πιο τυχαία και ευτελή γεωργικά του προϊόντα. Ενώ ο Άβελ που είναι καλλιεργημένος, αγαθός και πιστός άνθρωπος προσφέρει τα πρωτότοκα και πιο παχιά πρόβατά του. «Πίστει πλείονα θυσίαν Άβελ παρά Κάιν προσήνεγκε τω Θεώ (Εβρ. 11,4). Ας θυμηθούμε επίσης την προσευχή του Τελώνη και του Φαρισαίου για να κατανοήσουμε πλήρως το θέμα μας. Ο Θεός την προσευχή και τη θυσία που προέρχεται απλώς από την έμφυτη θρησκευτικότητα του ανθρώπου δεν τη θέλει ούτε τον συγκινεί. Επιζητεί όμως και ευαρεστείται στη προσευχή και τη θυσία που έχει ως κίνητρο και αφορμή την πίστη και την υπακοή. Ας διαβάσουμε το πρώτο κεφάλαιο του προφήτου Ησαΐα για να καταλάβουμε τι προσευχές και θυσίες θέλει ο Θεός και ποιες αποστρέφεται μετά βδελυγμίας.
Β΄. Δέηση λόγω ανάγκης ή θλίψεως.
Είναι μία πολύ συνηθισμένη περίπτωση που προσφεύγουμε στο Θεό. Οι προφήτες λέγουν· «Κύριε, εν θλίψει εμνήσθην σου» (Ησ. 26,16) και «Εβόησα εν θλίψει μου προς Κύριον τον Θεόν μου» (Ιων. 2,3). Τονίζει δε η αγία Γραφή ότι ο Ισραήλ πολλές φορές, όταν απολάμβανε ησυχία και ευμάρεια τα αγαθά του Θεού, μη έχοντας κανένα πρόβλημα, τότε ξεχνούσε το Θεό. «Έφαγεν Ιακώβ και ενεπλήσθη, και απελάκτισεν ο ηγαπημένος, ελιπάνθη, επαχύνθη, επλατύνθη και εγκατέλιπε τον Θεόν τον ποιήσαντα αυτόν. Και απέστη από Θεού σωτήρος αυτού» (Δευτ.32,15) λέγει χαρακτηριστικά. Όταν όμως αντιμετώπιζε οριακά προβλήματα και φοβερές δοκιμασίες, τότε επέστρεφε στο Θεό εν μετανοία και εξομολογήσει. Ο ιερός Χρυσόστομος λέγει ότι όπως το νερό πιεζόμενο δημιουργεί τον πίδακα του σιντριβανιού έτσι και η θλίψη εκσφενδονίζει την προσευχή του ανθρώπου προς τον ουρανό.
Βέβαια χρειάζεται ο πιστός να διαθέτει μεγάλη πίστη και υπομονή, διότι υπάρχει κίνδυνος πάνω στο πόνο και την απελπισία του να στραφεί και σε αλλότριους θεούς και σε είδωλα ή υποκατάστατα του αληθινού Θεού. Λέγει ο άγιος Χρυσόστομος και άλλοι πατέρες ότι, αυτός που δεν παίρνει απάντηση στο αίτημά του από τον αληθινό Θεό και δεν τρέχει αλλού για να το επιλύσει, θεωρείται μάρτυς της πίστεως και ως μάρτυς θα δοξασθεί από τον Θεό.
Γ΄. Αίσθηση της ανάγκης του Θεού.
Λέγει ο ψαλμωδός· «Ο Θεός, ο Θεός μου, προς σε ορθρίζω· εδίψησε η ψυχή μου, ποσαπλώς σοι η σάρξ μου εν γη ερήμω και αβάτω και ανύδρω» (Ψαλ. 62,1). Κύριε ξυπνώ και η σκέψη μου πάει αμέσως σε σένα. Σε διψά η ψυχή μου και το σώμα μου. Καίγομαι κυριολεκτικά για σένα και ποθώ να σε συναντήσω, βρισκόμενος σ’ αυτή την έρημη, άβατη και άνυδρη έρημο της κοινωνίας μας. «Εκολλήθη η ψυχή μου οπίσω σου» θα προσθέσει πιο κάτω. Όπως τα υδροχαρή φυτά καίγονται για νερό έτσι και ο πιστός καίγεται για προσωπική επαφή με το Θεό. Αδιαφορεί για επαφές με ανθρώπους ισχυρούς και δυνατούς. Δεν είναι ανθρωποκεντρικός αλλά Θεοκεντρικός. Πιστεύει με βεβαιότητα ότι· «Η βοήθειά μου παρά Κυρίου του ποιήσαντος τον ουρανόν και την γην» (Ψαλ. 120,1).
Το ότι η προσευχή είναι ζωτική και αδήριτη ανάγκη φαίνεται και στη διδασκαλία του αγίου Χρυσοστόμου. Λέγει ο άγιος πατήρ ότι η προσευχή είναι για τον άνθρωπο ότι είναι για τον οφθαλμό το φως, για το ψάρι το νερό, για το σώμα τα νεύρα. Ο άνθρωπος που δεν προσεύχεται μοιάζει με τυφλό που δεν βλέπει τίποτα, με το ψάρι που σπαρταρά εναγώνια έξω από το νερό, με το σώμα που είναι παράλυτο. Προσέξτε, λέγει, το σώμα παίρνει δύναμη από την ψυχή και η ψυχή παίρνει δύναμη από την προσευχή. Ο δε Γρηγόριος ο θεολόγος λέγει ότι είναι προτιμότερο να μνημονεύουμε το Θεό παρά να αναπνέουμε.
Δ΄. Δοξολογία και αίνος.
Στους ψαλμούς αφθονούν και πλεονάζουν θα λέγαμε οι φράσεις που ο ψαλμωδός δοξολογεί και αινεί το Θεό και περιγράφει τη δόξα του. «Κύριε, ο Κύριος ημών, ως θαυμαστόν το όνομά σου εν πάση τη γη! Ότι επήρθη η μεγαλοπρέπειά σου υπεράνω των ουρανών» (Ψαλ. 8,1). «Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου Κύριε· πάντα εν σοφία εποίησας» (Ψαλ. 103,24). «Οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα (Ψαλ. 18,1). Μένει εκστατικός και άφωνος από τη δόξα του Θεού ο πιστός και γεμάτος θαυμασμό και δέος, με ευγνωμοσύνη και αγάπη υμνεί τον Κύριο, για όλα τα θαυμάσια και εξαίσιά του. Η δοξολογία είναι το ανώτερο είδος προσευχής. Είναι η προσευχή που δεν έχει τίποτα το ιδιοτελές -αίτημα, πρόβλημα, ανάγκη- αλλά εκφράζει το θαυμασμό και το δέος που αισθάνεται ο άνθρωπος έναντι του Θεού.
Ε΄. Έκφραση και ομολογία πίστεως.
Ο πιστός εκφράζει την πίστη του προς το Θεό και την πρόνοιά του, αλλά και ομολογεί το ορθό δόγμα και την ορθή πίστη. Στη πρώτη ακολουθία του τυπικού, στο μεσονυκτικό, και στην τελευταία, το απόδειπνο, όπως και στη θεία λειτουργία, που είναι το κέντρο της θείας λατρείας, ομολογούμε το «Πιστεύω» απαραίτητα και απαρέγκλιτα. Η ορθή πίστη είναι «εκ των ων ουκ άνευ» για τους ορθοδόξους χριστιανούς.
Τη πίστη προς το Θεό και την πρόνοιά του την παρουσιάζει πολύ όμορφα ο 22ος ψαλμός. «Κύριος ποιμαίνει με και ουδέν με υστερήσει. Εις τόπον χλόης εκεί με κατεσκήνωσεν, επι ύδατος αναπαύσεως εξέθρεψέ με…Εάν γαρ πορευθώ και εν μέσω σκιάς θανάτου, ου φοβηθήσομαι κακά ότι συ μετ’ εμού ει…Και το έλεος σου καταδιώξει με πάσας τας ημέρας της ζωής μου…». Δεν ζητά από το Θεό να τον σώσει από θλίψεις και βάσανα ποικίλα. Δεν του παρουσιάζει διάφορα αιτήματα και προβλήματά του. Γνωρίζει και είναι ακράδαντα βέβαιος ότι ο Θεός είναι μαζί του και το έλεός του τον καταδιώκει συνεχώς για να τον σώσει και να τον προστατεύσει. Δεν τον ενδιαφέρει αν αντιμετωπίσει θλίψεις ή δοκιμασίες ή κι αν ανεβεί σ’ αυτόν τον σταυρό, εφ’ όσον ο Κύριος είναι μαζί του. Στίχους του 22ου ψαλμού ψάλλουμε στο Προκείμενο του εσπερινού κάθε Τρίτης.
